Học trò cũ nhớ về Thầy Nguyễn Văn Độ

Năm đó, ở lớp tôi, ông dạy môn [i]Hình học Không gian[/i], nhưng ở lớp học thêm tại nhà, ông dạy cả [i]Đại số[/i] và [i]Hình học (phẳng)[/i]. Bằng chất giọng Huế mỏng nhẹ, ấm. Dáng thư thái, bài giảng toán của ông thu hút chúng tôi bởi những ví von, so sánh từ chuyện ở cuộc sống thường ngày hay từ những đối thoại của các nhân vật trong tiểu thuyết.

Nhưng chi tiết đẹp nhất ở ông mà tôi con nhớ mãi, là hình ảnh ông ném lên bàn mẩu phấn trắng cuối cùng trên tay – khi chuông báo hiệu hết giờ – thì bàn tay ông và bộ đồ tây ông mặc không hề dính một vết phấn nào (điều này thật không giống với nhiều thầy giáo khác). Ông kết thúc bài giảng như một nghệ sỹ bước ra sân khấu hơn là một thầy giáo phải khan hơi mỏi cổ vì lũ học trò học toán lơ mơ chúng tôi.

Còn nhớ khi ấy dáng ông gầy cao, áo sơ mi xanh lam xắn tay, chiếc quần tây màu khói thuốc. Ông thong thả bước ra khỏi lớp, lịch lãm khoan thai như người vừa mới dạo ở phố về.
([i]Xin mời các bạn đọc thêm[/i] ở đây ([url]http://www.cuongde.org/index.php?option=com_content&view=article&id=686:chuyn-c-va-chuyn-mi-mt-sang-binh-thng–bin&catid=87:khongxuanhien&Itemid=90[/url]))

Toán học và cuộc đời
Khó ư môn hình học không gian
Tượng hình làm sao thấy dễ dàng
Khi mà mọi đường không độ lớn
Và còn mặt phẳng rộng vô vàn

Sợi tơ, sợi chỉ có độ dày
Hai đường thẳng cắt: mặt phẳng đây
Một đường một điểm ngoài cũng thế
Hai đường song song xác định ngay

Và bao nhiêu đường không độ dày
Khó mà tưởng tượng biết sao đây
Cứ xem mặt cong là áo lụa
Mặc vào thiếu nữ tưởng tượng ngay

Quỹ tích nào đâu có khó gì
Như người mang mộng mối tình si
Đường nàng giả thiết đem cho trước
Đường ta quỹ tích thế mà suy

Phải tìm ánh xạ để mà trao
Ta nàng hai tập hợp khác nhau
Phần tử thư tình hai tập hợp
f(x) bưu điện ánh xạ mau

Ô hay linh động hóm hỉnh bài
Toán học đi vào cuộc sống ngay
Đâu phải khó khăn khô khan lắm
Nuốt từng lời giảng đến mê say

Chuyện cũ và một sáng bình thường ở biển ([url]http://cuongde.org/index.php/tap-ghi/87-khong-xuan-hien/686-chuyen-cu-va-mot-sang-binh-thuong-o-bien.html[/url])

Thầy đã nâng đỡ tôi
Thầy Độ và thầy Hiền đều là các thầy giáo đã dạy dỗ, nâng đỡ tôi khi còn học phổ thông. Thầy Độ là người phát hiện tôi khi tôi tìm đến nhà Thầy năm lớp 7 để xin Thầy cho tôi thi học sinh giỏi toán lớp 8. Đợt đầu tôi thi rớt nhưng lại năn nỉ Thầy cho tôi… dự thính và được chính Thầy đặc cách dự thi đợt 2. Đợt 2 tôi đậu chót và Thầy đã hài lòng giữ tôi trong đội tuyển của thị xã. Đến đợt 7 thì tôi đã đứng thứ 3 (sau này tôi mới biết hai bạn đứng nhất nhì đều đươc mớm đề từ những giáo viên khác có trách nhiệm ra đề do bạn đứng nhì là Dũng tiết lộ). Đến năm tôi lớp 8 thi kỳ thi học sinh giỏi toàn tỉnh (Nghĩa Bình) lớp 9 tôi vươn lên vị trí thứ nhất với giải 3. Kỳ thi toàn quốc năm đó tôi không thành công nhưng năm sau tôi được giải nhì. Tất cả đều nhờ công ơn dạy dỗ của các Thầy đối với đội tuyển học sinh giỏi của thị xã và của tỉnh với vai trò chủ đạo là thầy Độ. Tôi đang hứa với lòng mình tháng tới tôi sẽ về thăm các Thầy. Mong đươc gặp các Thầy để tỏ lòng biết ơn.

Thầy vẫn phong độ như ngày nào
Về đến Quy nhơn đã là 21 tháng 11 tôi đến nhà Thầy vào chừng 7 giờ tối. Nhà Thầy vắng vẻ, tôi không dám gọi dù trong nhà vẫn để trống cửa từ trước ra sau. Sáng hôm sau tôi lại lần nữa ghé thăm Thầy. 30 năm qua từ đứa con trai 13 tuổi tôi đã 43 tuổi nên Thầy không thể nhận ra nhưng thật đáng hãnh diện cho tôi là Thầy nghe nhắc tên tôi đã nhớ liền và những câu chuyện từ 30 năm trước ùa về như mới hôm qua.
Điều tôi mừng nhất là Thầy vẫn còn phong độ của ngày ấy như chẳng thay đổi gì nhiều vì trong mắt tôi bấy giờ Thầy đã là thầy giáo già mà tôi kính trọng. Thầy bảo sáng nay học sinh học thêm của Thầy xin nghỉ để ôn bài kiểm tra còn hồi hôm là Thầy đang dạy một lớp trong nhà. Với tuổi 79 mà Thầy vẫn vững vàng với công việc tâm huyết của mình thì còn gì đáng mừng hơn cho tụi học trò chúng tôi. Thầy bảo vẫn hay gặp thầy Hiền đi tắm biển lúc Thầy đi tắm về. Hôm trước thăm thầy Hiền tôi biết thầy Hiền tắm từ 5 giờ sáng mới hỏi lại. Thầy Độ bảo Thầy tắm biển từ… 4 giờ sáng sau khi bơi tới mấy cái chòi (cách bờ chừng vài trăm mét) và quay về thì hay gặp thầy Hiền… Bao năm rồi mà Thầy vẫn giữ được phong thái thanh tao, hài hước và thực tế như ngày nào. Thầy vẫn truyền thụ cho tôi những chân lý cuộc sống trong toán học và toán học trong cuộc sống với nhiệt huyết mà tôi được may mắn thọ giáo từ gần một phần ba thế kỷ qua. Thầy từng chỉ dạy lớp tôi là khi giải không được bài toán thì hãy rỉa từ từ, xung quanh như cách ăn dĩa cháo nóng. Năm ấy với bài thi hình học phẳng: “Chứng minh rằng điểm có tổng các khoảng cách đến 3 cạnh của một tam giác là ngắn nhất không nằm ngoài tam giác đó” tôi đã thành công khi áp dụng triết lý của Thầy. Cần chứng minh đó là điểm Torricelli và chứng minh điểm Torricelli không nằm ngoài tam giác. Tôi vì thiếu một năm kiến thức nên chẳng biết gì cái điểm đó mà sau này thầy Lộc mới cho hay. Tôi bí nên… theo phương pháp luận của thầy Độ, rỉa từ từ. Tôi dùng phương pháp gián tiếp. Giả sử điểm đó nằm ngoài tam giác thì chỉ có thể nằm ở vùng đỉnh hay vùng cạnh hay trên các cạnh kéo dài. Cả 3 trường hợp này đều không thể là điểm có tổng các khoảng cách đến các cạnh của tam giác là nhỏ nhất vì… tồn tại điểm trong tam giác có giá trị đó nhỏ hơn. Tôi theo cách thầy Độ chỉ bày, quan trọng là lập luận mà hồi đó Thầy gọi là lý luận. Kết quả tôi là thí sinh duy nhất giải được bài toán và với cách giải… không có trong đáp án.
30 năm thăng trầm tôi đã 18 năm làm giảng viên đại học và lần thăm Thầy đã cho tôi thấy những gì tôi đang đóng góp cho cuộc đời này đều có một nguồn cội từ tài năng, đức độ của những người Thầy mà tôi mãi mãi kính trọng ở quê hương mình. Các Thầy đang là nguồn sống tinh thần trong tôi và tôi mong cuộc đời mình chỉ được một chút đức độ và phong độ của thầy Độ để không phụ tấm lòng của các Thầy vun đắp cho tôi.
Học trò của Thầy,
Quốc Anh.