Bài số 11 . Thành phố Sóc Trăng .
Tên gọi Sóc Trăng do chữ Srok Kh'leang của tiếng Khmer mà ra . Srok là xứ , cõi , vùng , miền . . . Kh'leang là kho , vựa , chỗ chứa bạc . Srok Kh'leang có nghĩa là " Xứ có kho chứa bạc của nhà vua " ! Người Việt đọc thành Sóc Kha Lang rồi sau đó là Sóc Trăng .
Dưới triều vua Minh Mạng , Sóc Trăng có tên là Nguyệt Giang tỉnh . Chữ Sóc biến thành chữ Sông , chữ Trăng thành Nguyệt nên Sóc Trăng biến thành . . . Sông Trăng , rồi lại dịch qua tiếng Hán - Việt thành Nguyệt Giang !
Trong tỉnh Sóc Trăng có nhiều dân tộc sinh sống , chủ yếu là người Kinh , người Khmer và người Hoa . Có khoảng 350.000 người Khmer ở tỉnh Sóc Trăng , đông nhứt trong các địa phương có người Khmer , chiếm 29% dân số toàn tỉnh và 32% trên tổng số người Khmer tại Việt Nam .
Quốc lộ 1A từ Sài Gòn đi Sóc Trăng , đường tốt và dài 230km . Nếu đi theo quốc lộ 1A và quốc lộ 60 , xuyên qua Bến Tre và Trà Vinh thì đường có ngắn hơn một tí nhưng sẽ phải qua . . . hai cái phà to ở Cù lao Dung !
Cuộc sống tín ngưỡng tâm linh của bà con nơi đây rất phong phú , có rất nhiều cơ sở tôn giáo , có thể kể vài nơi điển hình :
- Nhà thờ Tin Lành .
- Nhà thờ chính tòa Sóc Trăng .
- Chùa Mahatup , dân gian gọi là chùa Dơi .
- Chùa Đất Sét .
- Chùa La Hán .
- Chùa Wat Khleang .
- Chùa Xà Lôn , còn gọi là chùa Chén Kiểu .
- Chùa Đất Sét có tên chính thức là Bửu Sơn Tự ở đường Tôn Đức Thắng . Thoạt đầu , đây là cái am của dòng họ Ngô , làng Nhâm Lăng , tổng Nhiêu Khánh , nay thuộc thành phố Sóc Trăng . Vị trụ trì đời thứ tư là ông Ngô Kim Tòng , 1909 - 1970 , đã tạo được 1.991 tượng bằng đất sét , đa số là tượng Phật và các linh vật khác .
Gia đình này nghèo nhưng hiếu đạo . Cha mẹ ông Tòng là cư sĩ tại gia , ông là con thứ tư , gọi theo người miền Nam là Cậu Năm Tòng vì trong Nam không dùng chữ anh cả !
Khi còn là am , nơi thờ tự này được lợp bằng lá , diện tích nhỏ hẹp . Từ lúc ông Ngô Kim Tòng làm trụ trì , am được tôn tạo , mở rộng trên tổng diện tích gần 500m2 và được bà con nơi đây gọi là chùa Đất Sét !
Không có học qua trường lớp nào nhưng với đôi tay tài hoa của mình , từ năm 1928 đến năm 1970 , ông Tòng đã dùng đất sét tạo được hơn 1.000 tượng Phật lớn nhỏ , thêm vào đó là tượng Ngọc Hoàng Thượng Đế , tượng Lão Tử , Khổng Tử , tượng Diêu Trì Kim Mẫu . . . để thờ .
Những linh vật dùng trang trí trong chùa cũng được ông Tòng tạo ra từ đất sét như : thanh sư , bạch hổ , kim lân , long mã , lục long đăng . . . được sơn phết tỉ mỉ bằng sơn và dầu bóng .
Chùa Đât Sét còn nổi tiếng với 8 cây đèn cầy khổng lồ được Trụ trì Ngô Kim Tòng đúc vào năm 1940 . Có 6 cây đèn cầy , mỗi cây 200kg và 2 cây đèn cầy , mỗi cây 100kg . Ông Tòng dùng tôn lợp nhà cuộn tròn lại làm khuôn và chặt nhỏ 1.400kg sáp nguyên chất , nấu lỏng rồi đổ vào khuôn .
Sau khi đúc được một tháng , 6 cây đèn cầy mà mỗi cây nặng 200kg to đến nỗi một người ôm không hết , được dựng lên với chiều cao 2,6m ! 2 cây đèn nhỏ hơn , mỗi cây cũng 100kg , được thắp sáng liên tục từ ngày ông Tòng qua đời , ngày 18 tháng 7 năm 1970 , cho đến ngày nay đã hơn 47 năm mà vẫn còn 1/4 thân đèn chưa cháy hết !
Chùa vẫn còn 6 cây đèn , mỗi cây 200kg , để thắp đèn cho vài trăm năm nữa !
Nét đặc biệt của chùa Đất Sét là không có sư vì đây là nơi thờ tự tại gia , không nhận tiền công đức . Con cháu trong dòng họ Ngô giúp thầy Trụ Trì bảo vệ , giữ gìn chùa , chỉ bán bên ngoài những sản phẩm địa phương cho khách thập phương đến hành hương , viếng chùa .
Trụ trì chùa đời thứ 8 hiện nay là thầy Khánh Thọ - 60 tuổi , cháu gọi ông Tòng bằng bác ruột .
- Chùa Kh'leang , tọa lạc ở đường Mậu Thân , là ngôi chùa cổ nhứt trong cả khu vực , được xây dựng vào khoảng năm 1533 , gắn liền với những truyền thuyết về địa danh Srok Kh'leang - Sóc Trăng .
- Chùa La Hán . Gần cầu Quay và sông Maspero - bây giờ là sông Cầu Quay , nằm trong xóm Cầu Đen , đường Đặng Văn Viên đi thẳng , vô hẻm quanh co thêm 200m nữa . Được dựng từ năm 1952 , chỉ là căn nhà lá vách ván do người Hoa - Triều Châu quản lý , năm 1990 chùa được xây dựng lại rất khang trang , gồm một tầng trệt và một tầng lầu . Có thờ 18 vị La Hán nên được gọi là chùa La Hán ! Trước chùa mới xây một hoa viên rộng , đẹp .
- Chùa Mahatup - Mã Tộc , tiếng Khmer có nghĩa là do phúc đức tạo nên , và còn gọi là chùa Dơi vì có hàng vạn con dơi tá túc trong khuôn viên chùa , trên những cây sao cây dầu cổ thụ . Hoàng hôn buông xuống , hàng vạn con dơi bay đi kiếm ăn , kín cả bầu trời . Sáng sớm chúng bay về chùa ngủ , treo lủng lẳng tràn ngập , đen kịt trên các cành cây . Đây là loài dơi quạ , có con lớn nặng đến 1kg , mức sải cánh dài cả thước !
Chùa ở trên đường Văn Ngọc Chính , cách cầu Quay khoảng chừng 3km về hướng nam , được khởi công xây dựng từ năm 1569 , có kiến trúc Khmer cổ xưa , đã được trùng tu nhiều lần . Trong chùa còn lưu giữ được một số bộ kinh ghi trên lá cây thốt nốt .
Mặc dù ở Sóc Trăng cũng có nhiều ngôi chùa khác , cũng thanh tịnh , cũng với vườn cây bóng mát trong khuôn viên rộng nhưng việc bầy dơi này chỉ chọn chùa Mahatup làm nơi cư trú vẫn còn là điều bí ẩn . Chúng chỉ treo mình trên những cành cây trong vườn chùa và tuyệt nhiên không đậu bên ngoài chùa !
Mình ở ngay trung tâm phố xá , không cần xe máy , buổi tối chỉ đi bộ loanh quanh khu chợ - trung tâm thương mại . Trên những con đường gần chợ có nhiều gian hàng ăn uống , giống như một khu chợ đêm !
Dành cho các bạn muốn thưởng thức đặc sản địa phương thì Sóc Trăng xin mời :
- Bún nước lèo , thơm vị cá lóc đồng , sả và nhiều gia vị khác . Bún trước khi cho vào tô được trụng qua nước sôi , thêm tôm , thịt cá phi lê , thịt heo quay . . . rồi chan ngập nước lèo . Ăn kèm với rau sống đủ loại : bắp chuối , húng thơm , húng quế , hẹ , giá sống . . . Bon Appetite !
- Cá bống sao là đặc sản của cù lao Dung , được kho tiêu hoặc kho khô , ngon nhờ lá gan của nó lớn gần bằng bụng . Vị hơi đắng đắng , bùi bùi của gan cá , cộng với mùi nồng hăng thơm ngát của rau cải vườn làm nên hương vị khó quên !
- Bánh Pía . Theo chân người Tàu di cư du nhập vào vùng đất này hồi cuối thế kỷ 17, là lương thực để ăn dọc đường . Đầu tiên bánh chỉ có vỏ ngoài là bột mì cán thành da mỏng bao quanh nhân ở bên trong , gồm có đậu xanh và mỡ heo . Dần dần bánh Pía được Việt Nam hóa với khoai môn , sầu riêng . . . Ăn bánh Pía phải uống trà mới đúng điệu , và cũng là thú ẩm thực tao nhã của Sóc Trăng !
- Bánh Cóng . Món ăn quen thuộc của người Khmer ở Sóc Trăng , còn gọi là bánh cống . Bánh có vỏ làm từ bột gạo , bột đậu nành và trứng , còn nhân bánh là thịt heo băm ướp gia vị , trộn với củ hành tím xắt nhỏ và một tí đậu xanh hấp . Bánh vàng ruộm , lại nổi lên con tôm đỏ rất hấp dẫn , ăn với nước mắm cá cơm nguyên chất , thêm chanh đường ớt tỏi , kèm với xà lát , rau thơm , rau muống bào , khế , chuối chát , dưa leo . . .
- Mè láo , món ăn của người Hoa . Bánh cực xốp , thơm và giòn tan , bên ngoài có lớp mạch nha bao phủ với hương thơm của mè . Bánh được làm từ bột nếp , khoai môn , đường và mè .
- Vú sữa tím Đại Tâm - huyện Mỹ Xuyên , vỏ mỏng hạt nhỏ , vị ngọt thanh , vỏ màu tím than căng mọng rất đẹp .
- Bưởi năm roi Kế Thành - huyện Kế Sách . Trái có đặc điểm vỏ mỏng , màu óng ánh , sáng đẹp , vị ngọt đậm đà , không có hạt nên rất được ưa chuộng !
Kể ra cho các bạn thưởng thức nếu có dịp đi ngang qua đây . Tỉnh lẻ nên . . . đêm buồn ! Cơm nước xong xuôi , đi dạo mấy vòng phố đêm đèn mờ giăng giăng , hóng gió từ sông Cầu Quay rồi về khách sạn , chuẩn bị hành trang ngày mai giã từ Sóc Trăng .
Nguyễn chí hoài Nhơn