Nguồn: Đài Pháp Á
Buổi trình diễn “Hát Bội Mừng Xuân” do lớp Hát Bội của Hội Văn Học Nghệ Thuật Việt Mỹ (VAALA) tại Westminster, California, dưới sự hướng dẫn của nghệ sĩ Ngọc Bầy, đã được ủng hộ một cách nhiệt liệt.
Diễn giả tí hon David Phạm, 9 tuổi xuất sắc bên cạnh nghệ sĩ điêu luyện Trần Trường Nguyên trong trích đoạn “Trịnh Ấn phá pháp trường”. Photo RFA/ Hà Giang.
Trong hơi ấm của cái Tết vẫn còn vương vấn không gian và làm ấm bầu trời hơi lạnh của Nam Cali, hàng trăm đồng hương và đông đảo giới truyền thông đã ngồi kín phòng sinh hoạt nhật báo Người Việt, để chờ thưởng thức màn hát bội đầu tiên do lớp Hát Bội của Hội Văn Học Nghệ Thuật Việt Mỹ tại Westminster, tổ chức.
“Diễn viên” nhí
Trong khi người tham dự háo hức chờ đợi bên ngoài, thì trong hậu trường, các “diễn viên” tí hon, từ 5 đến 11 tuổi, đang mãi xúm xít chơi với nhau, đã bị người lớn lôi ra vẽ lại mặt mày, trước ánh mắt trìu mến của vị thầy hướng dẫn lớp là nghệ sĩ Ngọc Bầy.
Xúng xính xiêm áo trong màn trình diễn đầu tiên, đoàn nghệ sĩ tí hon đã chinh phục ngay được ngay cảm tình của khán giả. Xen kẽ với chân “khai, niêm thinh, ký, cầu,” hay bộ lê, bộ lia và bộ đi ngựa là những tiếng vỗ tay khuyến khích hay cười rộ của mọi người.
Sau phần trình diễn của các nghệ sĩ tí hon, khán giả mê say theo dõi màn trình diễn chuyên nghiệp của nghệ sĩ Trần Trường Nguyên, từng là học trò của nghệ sĩ Ngọc Bầy ở trường Quốc Gia Âm Nhạc Việt Nam, vừa oai hùng vừa uyển chuyển trong vũ điệu “Ðiềm hương mở cửa Trời” giữa làn khói hương nghi ngút tỏa lên từ dưới chân sân khấu.
.
Các diễn viên tí hon đang được chuẩn bị để lên sấn khấu trong buổi trình diễn hát bội đầu tiên của lớp học hát bội mới khai giảng cách đây 6 tháng. Photo RFA/ Hà Giang.
Hai đoạn trích “Trưng Trắc tiễn Thi Sách” và “Trưng Trắc nằm mộng” do các nghệ sĩ cao tuổi nhất trong lớp học là Minh Chánh, Kim Lang và Trần Ý Thu diễn xuất, cũng rất thú hút khán giả. Đoạn ngâm lời than thở của Trưng Trắc khi được Thi Sách báo mộng là đã bị hãm hại giết chết và khuyên là phải trả thù nhà nợ nước đã được khán giả hưởng ứng nồng nhiệt.
Trong thời gian nghỉ xả hơi, nghệ sĩ Ngọc Bầy, người đã bỏ công luyện tập cho các học viên, cảm động chia xẻ với những người vây quanh bà để cám ơn và khích lệ:
“Trong lớp này có 3 em là Mỹ lai, ba là Mỹ mà mẹ là Việt, nói tiếng Mỹ không à, mình phải giải thích cho nó nghe, ví dụ có những màn diễn nó không hiểu chữ tiếng Việt hay chữ Nôm, thí dụ “trung, can, nghĩa, khí”, nó hỏi cái gì đó thì mình phải giải thích cho nó. Mấy học viên lớn thì múa không được dẻo bằng mấy em nhỏ.”
Anh Nam, qua Mỹ đã được 32 năm, cho biết ở Việt Nam anh chỉ được xem hát bội trên tivi, nói:
“Mình có cảm tưởng như là mình sống lại cái cảm giác mình lớn lên hồi bé ở Việt Nam, hồi đó coi trên tivi thôi. Bây giờ coi sống như vậy thì thấy là có cái cách để mà mình thưởng thích nghệ thuật hồi xưa đó, cái bộ hát bộ nói rất là truyền thống, thích lắm. Mình nghĩ là ban tổ chức VAALA đã làm một điều đúng và rất là khích hệ bởi vì có những người đứng ra làm những chuyện như vậy, bao nhiêu là công sức, mình đã thấy sự hy sinh cố gắng của những người làm nghệ thuật.”
Văn hóa dân tộc
Trở lại với sân khấu trong vũ điệu “Khai Thiên Lập Ðịa”, các diễn viên trẻ lần này biểu diễn nhiều động tác rất phức tạp, đòi hỏi nhiều trí nhớ và tập trung cao độ của diễn viên. Cuối màn vũ, các em đã đứng vào vị trí để dàn chào khán giả với các bảng chữ Happy New Year được mang trên tay. Các em đã được nhiều khán giả thương mến, nhào lên sân khấu để thưởng tiền mừng trong các bao lì xì đỏ chói.
Các diễn viên tí hon kết thúc vũ điệu “Khai Thiên Lập Địa” trong màn chúc Tết các khán giả. Photo RFA/ Hà Giang.
Cao điểm của buổi trình diễn là trích đoạn “Trịnh Ấn phá pháp trường”. Nhiều khán giả cho rằng sự phối hợp trình diễn giữa nghệ sĩ điêu luyện Trần Tường Nguyên với bé David Phạm, 9 tuổi, trong trích đoạn này là một sáng kiến tuyệt vời của soạn giả. Diễn viên tí hon David, dù với giọng nói trẻ thơ pha nửa Việt nửa Mỹ, đã nhiều chỗ lên giọng xuống giọng lúc bổng lúc trầm thật chỉnh, khiến khán giả xúc động thưởng cho những tràng pháo tay không dứt.
Sau buổi trình diễn, các khán giả còn lưu luyến chưa muốn về. Họ đứng quanh cô Lê Ðình Y Sa, giám đốc điều hành hội VAALA, hay các diễn giả để chuyện trò, khích lệ.
Bà Linh, một khán giả, cho biết bà rất vui vì thấy thành quả rất khích lệ của lớp học.
“Thấy rất là đáng khuyến khích, mà đầu năm nữa, mà mới có mấy tháng mà mấy em, người lớn, người trẻ và người già đều đóng góp hết, rất là vui là cái văn hóa mình vẫn còn giữ được.”
Thực sự là có thể khôi phục và phát triển được bộ môn hát bội của Việt Nam tại hải ngoại không? Không ai có thể đoán chắc được điều này!
Chỉ biết là có một cái gì rất cảm động trong việc chứng kiến các trẻ em sinh ra và lớn lên ở nước ngoài học hỏi và diễn suất một bộ môn nghệ thuật rất cổ xưa, từ thế kỷ thứ 13 của Việt Nam.
Cũng chỉ biết bảo vệ văn hóa của dân tộc là đối với những người Việt sống xa quê là những gì rất được trân quý.
Hà Giang
Số lần đọc: 7121
Chả thấy hào hứng gì trong ba cái tuồng Hát Bội này. Tàu qúa đi. Tại sao người Bình Định không ca ngợi điệu hát gì do người Bình Định chế ra mà cứ đi ca ba cái tuồng bắt chước Tàu qúa. Xì tóp lại mấy cái bắt chước này có được không. Tui chán tái tính bắt chước của người Việt qúa
[i]tui[/i] thân mến!
Trước khi có hiện tượng toàn cầu hóa thì hàng ngàn năm qua, các nước khu vực Đông-Nam Á chịu ảnh hưởng sâu đậm nền văn minh Ấn – Hoa (do sự tương tác xâm lăng của nước lớn).
Việt Nam cũng không là ngoại lệ khi bóng dáng [i]Kinh kịch[/i] Trung Hoa in dấu rất rõ trong [i]Tuồng cổ[/i] VN.
Trên nguyên tắc cạnh tranh sinh tồn: [i]Không giết được nó thì hãy biến thái nó[/i], VN đã “chống đỡ” sự nô dịch văn hóa này bằng cách hòa tan nó theo cách của người Việt để trở thành [i]Tuồng/Hát bộ/Hát bội[/i] như hiện nay.
Bạn sẽ làm gì khi bị bức bách hôn phối với kẻ xâm lược để ra đời một đứa con (lai). Bạn sẽ giết đứa con của mình ư ?
Chỉ có điều, không biết dựa trên căn cứ nào mà bài viết ghi là “bộ môn nghệ thuật rất cổ xưa, từ thế kỷ thứ 13 của Việt Nam”
KXH
Tôi đồng ý với bạn KXH. Chúng ta luôn chịu ảnh hưởng lẫn nhau khi có giao lưu ngay cả trong thời bình huống hồ gì đất nước chúng ta nhỏ bé và bị nhiều năm xâm lược. Nhưng nếu những ảnh hưởng ấy theo năm tháng đã hoà quyện vào cái của ta để tạo ra cái của riêng mình và đã thấm vào máu thịt của mình thì sao mình khônggiữ gìn và phát huy? Tôi không nghĩ là mình nên đã phá những điều hay của người khác mà không dám bắt chước nếu cái bắt chước đưa ta đi tới. Người Nhật, nếu tôi không lầm, đã sử dụng 60% chữ Tàu, trong chữ viết của họ có sao đâu. Đó là một sự hài hoà tốt đẹp trong sự phát triển chung của toàn cầu…và ngay bây giờ đây sẽ là phát triển chung và ảnh hưởng nhau trong kỹ thuật thông tin internet, trong ngôn ngữ kỹ thuật ect…Chúng ta không nên sợ bắt chước. Tôi thiết nghĩ chính vì cha ông ta đã từng sợ như thế mà đã không nắm bắt nhiều cơ hội đến với dân tộc ta…NVK
Tui cũng không rành về hát bộ nhưng thiết nghĩ ông bạn “tui” nên chịu khó kiếm sách vở để hoc một hai điều về hát bộ Bình Định trước khi hả họng phê bình lung tung.
Nguyễn Bế Tắc
Buổi trình diễn đầu tiên của lớp Hát Bội tại Littl
Năm 1627, Đào Duy Từ là người đầu tiên đã mang về cho chúa Sãi Nguyễn Phúc Nguyên nghệ thuật tuồng (hát bội). Giới nghệ nhân tuồng và cổ nhạc Huế đến nay vẫn thờ Đào Duy Từ làm tổ sư và coi 1627 là niên đại khởi đầu của lịch sử tuồng Huế. Nhà sư Thích Đại Sán, người Trung Quốc, đã được chúa Nguyễn Phúc Chu mời đến Huế năm 1695 đă kể lại buổi xem diễn tuồng trong phủ chúa. J. Barrow trong tác phẩm “A Voyage to Cochinchine in the year 1792- 1793” đã vẽ lại cảnh diễn tuồng ở Đàng Trong thời Tây Sơn. Nghệ thuật tuồng Huế đã trải qua ba thế kỷ phát triển trong dòng truyền thống văn hóa Phú Xuân và phát triển rực rỡ dưới triều đại các vua nhà Nguyễn. Vua Tự Đức đã từng tổ chức hàng ngũ sáng tác tuồng bao gồm những tác gia lỗi lạc trong nước, đứng đầu là Đào Tấn( nguoi Binh Dinh),1 tác giả kiệt xuất của nhiều vở tuồng nổi tiếng. Như chúng ta đều biết trong nghệ thuật hát bội (nhất là hát bội Bình Định càng rõ nét) có hai bộ phận chủ yếu cấu thành: hát và múa. Hát giữ vai trò cuốn hút người xem bằng thẩm mỹ thính giác; múa giữ vai trò cuốn hút người xem bằng thẩm mỹ thị giác. Nói một cách nôm na là hát hay và múa đẹp là hai phương tiện cơ bản đưa nghệ thuật đi vào lòng người bằng hai con đường bằng mắt và bằng tai.
Muốn múa đẹp thì phải học võ. Võ thuật Bình Định làm nghệ thuật hát bội thăng hoa. Còn nghệ thuật vẽ mặt nữa. Ở VN nghệ sĩ phải tự vẽ mặt, hoá trang lấy. Đòi ho?i công phu khéo tay nữa.
Nói tóm lại Nghệ thuật hát bội là một nghệ thuật sân khấu cao, rất ước lệ đòi hỏi ở người diễn nhiều tài hoa và công sức tập luyện nên nó khó, lại diễn toàn tuồng cổ khiến nó ít được ưa chuông nên có lẽ sẽ từ từ biến mất trong dân gian.
Các diễn viên Hát Bộ phân biệt từ mặt mũi, râu tóc, áo quần để rõ kẻ trung nịnh, người sang hèn, ai thô lậu, thanh tú, ai minh chánh, gian tà. Sắc đỏ được dùng dặm mặt để biểu hiện vai trung thần; màu xám là nịnh thần; màu đen là kẻ chân thật; màu lục là hồn ma.
http://vi.wikipedia .org/wiki/ T%E1%BA%ADp_ tin:M%E1% BA%B7t_n% E1%BA%A1_ tu%E1%BB% 93ng.jpg
Bạn Hiền ơi!
-Có bao giờ bạn nghĩ và phân tích đến cái danh từ: – Kinh trong Kinh kịch hoặc Việt trong Việt kịch chưa ? Tui nghĩ có tương thông văn hóa sâu lắm ,nên sau này mới có tiếp thu , tương tác nhau dể dàng lắm , tui nghĩ bạn nên bỏ qua yếu tố địa lý , địa chính trị.
-Indochinois là Tây nó đặt. Và nói ĐNA chịu ảnh hưởng văn hóa Ấn Hoa , cũng là Tây ngày xưa – Còn Tây ngày nay bằng nhiếu cứ liệu khoa học hơn , công tâm hơn : như Sinh học , nhân trắc học, khảo cổ học , văn hóa học …lại cho rằng ĐNA là cái nôi của văn minh nhân loại thì sao?
– Bạn cũng nên nhớ thêm một điều nữa : Địa lý ĐNA (chủng tộc) bao gồm cả Bang ASSAM bắc Ấn Độ , Vùng Hoa Nam Trung quốc (Nam sông Dương Tử)….
Rất cảm ơn [i]HoangMinh[/i] đã có một comment phản biện thú vị.
Tuy nhiên trong phạm vi một lời bàn, thiết tưởng chúng ta không thể đi sâu vào một lĩnh vực học thuật sẽ mãi còn tranh cãi và chắc sẽ bế tắc như một thông điệp tinh tế của Akutagawa, qua truyện "Trong rừng trúc": [i]Nhận ra một sự thật quả không dễ dàng và càng không dễ khi người ta sẵn sàng "tử vì đạo" để bảo vệ cho sự xác tín đó.[/i]
Khi dẫn nhập để bàn với [i]tui[/i] về Tuồng cổ VN, rất may tôi không vô tình bị ảnh hưởng bởi các học giả Đông Dương học người Pháp thời thuộc địa và cũng có đọc chút ít về các tác gia Anh-Mỹ hiện nay về việc này. Nên dùng quan điểm tương tác văn hóa vùng (một khái niệm hẹp hơn, "trẻ hơn" KN [i]Nền văn minh[/i]) thì quả thật luôn có sự tác động qua lại về văn hóa giữa các vùng miền trong khu vực Ấn-Hoa, mà lịch sử ngàn năm Bắc thuộc cho thấy VN là một đất nước bị văn hóa Trung Hoa xâm thực mạnh mẽ nhất, để dẫn tới hàng loạt sản phẩm tinh thần Bắc thuộc bị VN hóa, mà chữ Nôm và Tuồng cổ là thí dụ.
Còn định nghĩa của bạn về một ĐNA theo địa lý và giới thiệu một Việt Kịch đầy tự tôn của một dân tộc thì lại không phải là đề tài mà chúng ta đang bàn về Tuồng cổ VN.
Thân ái !
KXH
Mọi trao đổi khác xin e-mail về: kxuanhien@gmail.com